Po pięciu latach od opracowania raportu Polscy Pionierzy Przedsiębiorczości, Fundacja Firmy Rodzinne we współpracy z EY Polska, przygotowała podobny raport z okazji 35 lat polskiej transformacji ustrojowej. Wynika z niego jasno, że  z trudnościami ostatnich pięciu lat najlepiej poradziły sobie firmy średniej wielkości. Najwięcej z nich funkcjonuje na terenie Wielkopolski, a wśród dużych miast liderem przedsiębiorczości rodzinnej jest Kraków.

Raport, w którym przeanalizowano dostarczone przez wywiadownię gospodarczą Dun & Bradstreet dane 13 778 firm, które zostały założono w 1989 roku i funkcjonują do dziś, jest próbą odpowiedzi na pytanie: jak przedsiębiorstwa te radziły sobie  w ostatnim pięcioleciu, które obfitowało w niespodziewane wydarzenia w skali globalnej?

W ciągu tych trudnych pięciu lat, w których wystąpiła pandemia COVID i wojna na Ukrainie oraz bardzo wysoka inflacja, ubyło 1595 przedsiębiorstw. Mimo to jednak okres ten nie był tak bardzo dotkliwy dla małych i średnich przedsiębiorstw, jak ostatni kryzys finansowy 2008-2011, kiedy to ubyło ponad 2800 firm.

W raporcie Pionierzy Polskiej Przedsiębiorczości sprzed pięciu lat wykazano, że 59% przedsiębiorstw powstałych po 1989 roku przetrwało do 2019 roku. W ciągu ostatnich pięciu lat odsetek ten zmalał do 53%. Różne były przyczyny tego stanu rzeczy, z pewnością przyczyniły się do tego turbulencje w skali globalnej i krajowej, a także – co nie jest bez znaczenia – brak sukcesorów w firmach rodzinnych Potwierdza to struktura własności firm rodzinnych, z której wynika, że 97% badanych przedsiębiorstw ma tylko jednego właściciela, a wśród nich tylko trzy firmy  wyznaczyły zarządców sukcesyjnych.

Rozwój dwóch prędkości

Analiza danych na temat dynamiki przychodów w firmach, a także zmian w zatrudnieniu w przedsiębiorstwach różnej wielkości,  pokazuje wyraźnie, że duże i średnie organizacje znakomicie poradziły sobie w tym trudnym okresie, znacznie lepiej od małych i mikroprzedsiębiorstw. Na podstawie danych finansowych dostępnych dla grupy największych 147 firm wynika, że w latach 2019-2022 firmy te wykazały blisko 40% wzrost przychodów, co przewyższyło o blisko 10% inflację z tego okresu.

Porównując wskaźnik średniorocznej skumulowanej stopy wzrostu w przypadku 35-letnich firm można zaobserwować dwa tempa rozwoju tych firm. Duże przedsiębiorstwa w latach 2019-2022 odnotowały wzrost na poziomie 13.7%, a średnie 13,2% rocznie, podczas gdy dla małych przedsiębiorstw wskaźnik ten wynosił 1,1%, a dla mikroprzedsiębiorstw 3,6%.

Efektywność MŚP jest wyższa za sprawą pracowników, którzy utożsamiają się  z tymi przedsiębiorstwami zarówno zawodowo, jak i osobiście. Na produktywność małych i średnich firm w stosunku do organizacji dużych wpływa  ponadto wyższa elastyczność, a tym samym szybsze reagowanie na zmiany rynkowe, a co za tym idzie sprawniejszy proces podejmowania decyzji. Z analizy wynika, że małe i średnie przedsiębiorstwa na tle pozostałych kategorii wielkości firm generują znacznie wyższe przychody przypadające na jednego zatrudnionego w porównaniu z dużymi  firmami, a w szczególności – mikroprzedsiębiorstwami.

Przedsiębiorstwa, które powstały w 1989 roku i są aktywne do dziś, zatrudniają ponad 80 tys. pracowników , to o 6 tys. więcej niż pięć lat temu. W ostatnich pięciu latach obserwuje się wyraźny spadek pracowników w mikrofirmach, z kolei w sektorze dużych przedsiębiorstw wystąpił niemal dwukrotny wzrost poziomu zatrudnienia.

Jeśli chodzi o formę własności, to spośród wszystkich firm objętych raportem aż 85% funkcjonują jako przedsiębiorstwa  osób fizycznych (11 747 organizacji), a jedynie 9% stanowią spółki prawa handlowego.

Przedsiębiorczość kobiet

Mimo że w zarządach badanych firm jedynie 15% firm rodzinnych zasiadają kobiety (2017 przedsiębiorstw, z których 1800 to jednoosobowe działalności gospodarcze), śmiało można założyć , że firmy te zostały założone i nadal są prowadzone przez kobiety.

Dlatego jednym z wyzwań firm rodzinnych pozostaje więc zwiększenie różnorodności na stanowiskach kierowniczych  i danie większej szansy kobietom, bo jak dowodzi raport przedsiębiorstwa założone przez kobiety są trwalsze. Nie jest to jednak problem typowo polski, na świecie jedynie 4,8% firm z listy Fortune Global 500 jest zarządzanych przez kobiet.

Liderem  Wielkopolska

Podobnie jak w raporcie z okazji 30-lecia transformacji ustrojowej, Fundacja Firmy Rodzinne sprawdziła, w których regionach występuje najwięcej firm założonych w 1989 roku. Liderem jest nadal Wielkopolska, a wśród dużych miast palmę pierwszeństwa dzierży Kraków. Na mapie polskich pionierów przedsiębiorczości znajdują się również jednak mniejsze ośrodki (poniżej 100 000 mieszkańców), takie jak: Gniezno, Pabianice, Zgierz, Swarzędz oraz Przemyśl.

Jeśli chodzi o branże, które reprezentują firm z 35-letnim stażem, najwięcej przedsiębiorstw należy do sektora usług transportu i gospodarki magazynowej, następnie handlu hurtowego i detalicznego, a dopiero na trzecim miejscu znalazł się sektor produkcyjny.